Grensverleggend: architectuur als sociale verbinding

Pritzker Architecture Prize laureaat Riken Yamamoto

Voor onze rubriek Grensverleggend kijken we deze editie richting Japan en meer bepaald naar het werk van Riken Yamamoto, laureaat van de vermaarde Pritzker Architecture Prize. Hiermee is Yamamoto – weliswaar geboren in China – al de negende architect wonende in Japan die sinds de oprichting van de prijs in 1979 deze eer te beurt valt. Yamamoto’s werk typeert zich door de hoge mate van transparantie en het belang dat hij hecht aan gemeenschapsvorming. De opmerkelijke Hiroshima Nishio Brandweerkazerne is daar een treffend voorbeeld van.

“Voor mij is het erkennen van ruimte het herkennen van een hele gemeenschap”, aldus Yamamoto. “De huidige architecturale benadering benadrukt privacy, waardoor de noodzaak aan sociale relaties wordt ontkend.” Het werk van Riken Yamamoto (°1945) onderscheidt zich door het harmoniseren van publieke en private ruimtes, waardoor hij sociale interactie en verbondenheid bevordert in de moderne stedelijke context. Alejandro Aravena, juryvoorzitter en winnaar van de Pritzker Prize 2016: “Door de grens tussen openbaar en privé zorgvuldig te vervagen, levert Yamamoto een positieve bijdrage aan die gemeenschap die verder gaat dan de opdracht. Hij is een geruststellende architect die waardigheid brengt in het dagelijkse leven. Normaliteit wordt buitengewoon. Kalmte leidt tot pracht.”

Gemeenschappelijke dimensie

Of het nu om zijn eigen woning gaat, sociale woningbouw, een universiteit of school, museum of brandweerkazerne, in al zijn werk van de afgelopen vijf decennia staat de gemeenschappelijke dimensie centraal. Een treffend voorbeeld is het Pangyo Housing-project (Seongnam-si, Zuid-Korea 2010), waar hij negen bouwblokken ontwierp met een gemeenschappelijk dek op de tweede verdieping – ‘shiki’ genaamd – dat de interactie tussen buren bevordert. Ook de Saitama Prefectural University (Koshigaya, Japan 1999) bestaat uit negen gebouwen verbonden door terrassen die overgaan in paden. Transparante volumes verbinden niet alleen klaslokalen maar ook de diverse gebouwen, wat het interdisciplinaire leren moet stimuleren. Zijn projecten situeren zich vooral in Japan, China en Zuid-Korea. In Europa mocht hij tekenen voor The Circle, het luchthavengebouw in Zürich dat opgeleverd werd in 2020 en met zijn 80.000 vierkante meter het grootste LEED Platinum-gecertificeerd gebouwencomplex op ons continent.

Opmerkelijke brandweerkazerne

Een gebouw waarbij zijn opvattingen over transparantie prominent naar voor komen, is het Hiroshima Nishi Fire Station in Hiroshima. Het hele gebouw, afgezien van een paar boxen, bestaat uit ruimtes gescheiden door glas. Het ontwerp weerspiegelt Yamamoto’s filosofie van architectuur die niet alleen dient als een functionele ruimte, maar ook als een gemeenschapscentrum dat bijdraagt aan de omgeving. De architectuur kenmerkt zich door grote glazen oppervlakken die natuurlijke lichtinval maximaliseren en een gevoel van verbinding met de buitenwereld creëren. De tentoonstellingslobby en het bezoekersterras op de vierde verdieping zijn vrij toegankelijk voor het publiek. Deze ruimtes bieden uitzicht op de trainende brandweerlui, lezingen in het auditorium, enzovoort. En ArchiComm is uiteraard niet de enige die dit gebouw heeft opgemerkt. Sinds Yamamoto’s Pritzker Architecture Prize komen er opvallend meer bezoekers en toeristen over de vloer, zo meldt de Japanse pers. Een vernieuwend gebouw dat mag en zal gezien worden, ook bijna een kwarteeuw na oplevering.